«Ζωή από χαρτί» - Μαρία Παπαστεφανάκη (Ηριδανός)
 

Στην πρώτη της συγγραφική απόπειρα η Μαρία Παπαστεφανάκη, καταπιάνεται με ένα θέμα πολύ αγαπητό στους Έλληνες πεζογράφους. Την εξέλιξη της τυπικής Ελληνικής οικογένειας από τον ΒΠΠ μέχρι τις ημέρες της κρίσης. Ίσως περιμένετε ένα ακόμα ηθογραφικό μυθιστόρημα. Ίσως μια αλληγορική θεώρηση των πραγμάτων μέσα από τρεις γενιές ανθρώπων, που συνδέει το αίμα και το όνομα. Η Παπαστεφανάκη, επιλέγει το δύσκολο δρόμο της συνύπαρξης του φαντασιακού με το πραγματικό, της αλληγορίας και της μεταφοράς, μέσα από χαρακτήρες γήινους, βγαλμένους από την οικογενειακή παράδοση του Έλληνα, που συναντούν τον τυχαίο παράγοντα που θα ενώσει τα σπασμένα κομμάτια , μιας ακόμα Ελληνικής σάγκας.

Η πρώτη πρωτοτυπία του βιβλίου είναι η γλωσσική εναλλαγή από την Κρητική ντοπιολαλιά του ζευγαριού στην  Κρήτη της κατοχής, στον εξευγενισμένο και ημιαρχαίζοντα λόγο της Αθήνας της δεκαετίας του 50, στον λιτό σε λεξιλόγιο και πλούσιο σε εκφράσεις εισαγόμενες λόγω των προαστίων των 80ς και τον τεχνοκρατικό, κενό, απάνθρωπο και αποξενωμένο λόγο των millenium.  Ένα παιχνίδι που αλλάζει τη διάθεση του αναγνώστη και υφολογικά βοηθά το βιβλίο να προχωρήσει και να αποδώσει όχι μόνο λεκτικά αλλά και σε επειδή προσέγγισης λεξιλογικής την εποχή και τα αδιέξοδα της. Το Μαριώ και ο Ζέλος ξεκινάνε από την Κρήτη με την ντοπιολαλιά να τους ακολουθεί και καταλήγουν στο Παρίσι και την Αθήνα του 21^ου αιώνα μεσοαστοί, με το Θάρρος του ανθρώπου που ανδρώθηκε στις δυσκολίες του πολέμου, του εμφύλιου και της φτώχειας, αντικρίζοντας τον κόσμο σαν μια περιπέτεια που οφείλουν να αποτελέσουν μέρος της και να την δαμάσουν, ακόμη και στα γεράματα. Το βιβλίο είναι ιιια ωδή στο πρωτογενές κύτταρο της Ελληνικής κοινωνίας την οικογένεια, την μάνα ,την γιαγιά, την γυναίκα που ζεί μεγαλώνει, ανατρέφει, συντηρεί, υποστηρίζει και ταυτόχρονα, απατά, πληγώνει, αποκόπτεται και χειραφετείται. Όλα αυτά μέσα από τις γενιές της ίδιας οικογένειας. Οι συγκρούσεις δεν έρχονται ποτέ δίχως το αντίκρισμα τους. ΟΙ ηθικοί κανόνες και οι επιταγές αναιρούνται. Οι νεότερες γενιές τροχοδρομούν σε ένα διάδρομο σπαρμένο με τις ελπίδες και τα συντρίμμια των προηγούμενων γενιών, καλούμενες να επιλέξουν.

Ένας μοντέρνος μίτος της Αριάδνης, της ηρωίδας που θα ορίσει το τέλος του βιβλίου, της σάγκας, της άρνησης, της εγκατάλειψης, της συμβίωσης  και της υποταγής, της ανεξαρτησίας και του ατομικισμού. Καμία επιλογή δεν είναι λάθος και καμία σωστή. Η μεταπολεμική γενιά στήνει το σπιτικό της Φιλοθέης και πατάει επάνω στις συμβάσεις μιας Ελλάδας στριμωγμένης στα φορέματα και τις κομμώσεις των νεόπλουτων των προαστίων και της αντιπαροχής. Το μέλλον της μεταπολίτευσης χάνεται σε ακριβά αυτοκίνητα και καριέρες , ενώ τα παιδιά μεγαλώνουν στον αυτόματο. Η προσωπική επανάσταση της Ανθως , θα δώσει το έναυσμα στην Παπαστεφανάκη, να θέσει διλήμματα και να απειλήσει το ιερό θηρίο της Ελληνικής οικογένειας , με το δόρυ της υποκρισίας και της δυσλειτουργικότητας. Μητρικό ένστικτο ή υποταγή στο ένστικτο της ανεξαρτησίας, κοινωνική αποδοχή ή ένας προσωπικός αγώνας για την ευτυχία , όπως την ορίζει το κοινωνικό συμβόλαιο του Ρουσώ. Η κόρη της Μαριώς ,η Ανθω θα παρατήσει τον κόσμο που τη διατηρεί κούκλα σε ένα κουκλόσπιτο, Ιψενικό και θα κάνει το μεγάλο άλμα στο Παρίσι, με τον Κωσταντή αφήνοντας συμβάσεις αλλά και τα παιδιά της στην Αθήνα, στα χέρια της γιαγιάς που αγόγγυστα Θα τα μεγαλώσει. Η χειραφέτηση του 80 , ενάντια στην πίστη στον ρόλο της γυναίκας στην Αγία Ελληνική οικογένεια.

Παράλληλες πορείες επιτυχιών και προσωπικών δραμάτων, σε Παρίσι και Ελλάδα και δυο παιδιά που μαζί με τη Μυρτώ κόρη του ετέρου αποστάτη, ερωτικού μετανάστη Κωσταντή, θα μεγαλώσουν αψηφώντας τον κόσμο, αναζητώντας στη επιστήμη και την τέχνη, την χαμένη αγκαλιά της μάνας. Η ζωή από χαρτί μετουσιώνεται σε σελίδες διαβάσματος, σε πινάκες ζωγραφικής σε μια οικογένεια που αναδημιουργείται με πυξίδα την ανάγκη να αποδεχτούν τα λάθη και την έλλειψη αγάπης σε ένα κόσμο που αλλάζει και γίνεται ένα ακόμα κατάστημα με υλικά αγαθά προς κατανάλωση.

Η γενιά του 21^ου αιώνα, επιτυγχάνει με την απουσία συναισθηματικών δεσμών που αναζητεί σε ερωμένες, σε εξωσυμβατική ζωή, σε κάθε τι που συμβολίζει τη ρήξη με το κατεστημένο ή στον ρόλο του χειρουργού Σωτήρα. η αλήθεια βρίσκεται στο κενό που αντικρίζουν στην οικογενειακή φωτογραφία, στη θέση της μητέρας, αλλά η παραδοχή του θα χρειαστεί , παρέμβαση των παππούδων και μιας μυστηριώδους τσιγγάνας, που αποτελεί τον από μηχανής θεό.

Η Παπασταφεναάκη, τρίζει τα δόντια στην Ελλάδα των Ολυμπιακών αγώνων και των προαστίων με τις Φιλιπινέζες, οικιακές βοηθούς, στην κοινωνία της κατανάλωσης που θα καλύψει τα βασικά κενά στην αποδοχή των ανθρώπων. Η τσιγγάνα της, περιδιαβαίνει τον κόσμο με ένα ποδήλατο. Δωροδοκείται με γλυκά και ενώνει εξίσου εύκολα όπως και σπάει δεσμούς και ανθρώπους. Το ονειρικό και το υπερβατικό φέρνουν την μανά Ανθή που έχει αιώνιες ενοχές για τα παιδιά της ,στη ζωή τους με τρόπο πλάγιο. Οι αποκαλύψεις και η αναγνώριση της ανθρώπινης θνητότητες αλλά και της αδυναμίας να λειτουργήσει κανείς χωρίς να αντιμετωπίσει το παρελθόν του οδηγούνται σε μια λυτρωτική συνειδητοποίηση μέσα από την παρέμβαση της τσιγγάνας.

Η εγγονή  Αριάδνη ξετυλίγει τον μίτο και τον μύθο της οικογένειας, σε σχολές Καλών τεχνών, χαρτόκουτα αστέγων στο δρόμο, το οικογενειακό σπίτι και καταπίστευμα στην Φιλοθέη και φέρνει την λύτρωση των οικογενειακών δραμάτων με τις χάρτινες δημιουργίες της σε μια συνύπαρξη φανταστικού και πραγματικού, που έχει σαν καταλύτη την οικογενειακή τσιγγάνα.

Η «Ζωή από χαρτί» μπορεί να διαβαστεί σαν ένα σχόλιο στην εξέλιξη μιας τυπικής δυσλειτουργικής οικογένειας από το 1942 ως σήμερα αλλά και σαν ένα ταξίδι προσωπικό του καθενός μας στα όρια και τις πιο εσωτερικές επιλογές του, εκεί που του  αναλογούν λάθη, δίχως συγχώρεση αλλά και η προσωπική ελευθερία. Λεπτές γραμμές που πατάμε καθημερινά αλλά σπάνια  τολμάμε να περάσουμε οριστικά, δέσμιοι συμβάσεων ή φόβου να αποδεχτούμε την αλήθεια του εαυτού μας.

Ένα μοντέρνο μυθιστόρημα που αλλάζει γλωσσικά και υφολογικά στη διάρκεια της ιστορίας και καταλήγει από μια οικογενειακή ιστορία σε έναν προσωπικό αγώνα επιβεβαίωσης και ενηλικίωσης. Μια διαφορετική συγγραφική πρόταση σε ένα κόσμο δίχως εκπλήξεις, που σε βγάζει από τη ζώνη της ασφάλειας σου και σε προκαλεί να σκεφτείς, πόσο μακριά έχεις φτάσει στην πραγματοποίηση των προσωπικών σου στόχων και ονείρων.