"Μπίλλυ Μπάντ, Ναύτης"-Χέρμαν Μέλβιλ (Αντίποδες)

 

"Μπίλλυ Μπάντ, Ναύτης"-Χέρμαν Μέλβιλ  (Αντίποδες)

 

Ο όρος ναυτική περιπέτεια αδικεί το βιβλίο. Με τον ίδιο τρόπο που το αδικεί το οπισθόφυλλο με τις αναφορές του στη μάχη του καλού με το κακό, για την αθωότητα και την αδικία αλλά και τα περί στοχασμών για την ελευθερία, την εξουσία, την πολιτική και τη δικαιοσύνη, την αποδοχή και την αντίσταση. Στα χρόνια  της Γαλλική επανάστασης στρατολογείται, εν μέρει οικειοθελώς από ένα εμπορικό πλοίο σε ένα πολεμικό του Βρετανικού ναυτικού , ο Μπίλι Μπάντ. Ένας νεαρός ναύτης, ιδιαίτερα όμορφος και λαμπερός ως εμφάνιση αλλά και ως χαρακτήρας, με αποτέλεσμα να του δοθεί το προσωνύμιο "ο ωραίος ναύτης". 

 

 

Προσωνύμιο, που εξηγεί αναλυτικά ο Μέλβιλ, μιας και αποτελεί εν μέρει τον Σταυρό και εν μέρει το φωτοστέφανο του νεαρού ναύτη. Η ζωή στα Βρετανικά πολεμικά, συνέχεια της ζωής στην Μεγάλη Βρετανία, των ταξικών διαχωρισμών, των συνεχόμενων πολέμων και της επιβολής της εξουσίας με τη βοήθεια των μεσαίων και κατωτέρων αξιωματικών και υπαξιωματικών, περιγράφεται από τον Μέλβιλ, με γλαφυρότητα. Εστιάζεται δε στον οπλονόμο Τάγκαρντ και τις πρακτικές που εφαρμόζει για να κρατά το πλοίο σε τάξη, ενώ έχουν ξεσπάσει κρούσματα απειθαρχίας στο Βασιλικό ναυτικό με την ανταρσία του Νόουρ γνωστή και ως "η Μεγάλη Ανταρσία". Η κεφαλή του πλοίου ο καπετάνιος Βίερ είναι μια εξευγενισμένη μορφή, τυραννισμένη από τις προσωπικές αναζητήσεις και την ισορροπία με τις απαιτήσεις της θέσης εξουσίας που έχει σε εμπόλεμο περιβάλλον.

 

Σε αυτό το πλοίο και με μια περιγραφή γλωσσικά πλούσια με τον βερμπαλισμό των συγγραφέων του 19ου αιώνα ο Μέλβιλ, εισάγει τον καταλύτη που ακούει στο όνομα Μπίλι Μπαντ. Η έννοια της ναυτικής περιπέτειας δεν έχει καμία θέση στο συγκεκριμένο βιβλίο. Δεν υπάρχειπουθενά το στοιχείο της έκπληξης, του δόλου, αλλά αντίθετα μια ηθογραφική ανάλυση τουΜπαντ και του προσωνυμίου του, σε αντίστιξη με την καταγωγή και ιστορία του οπλονόμουπου συνθέτουν περισσότερο τη ζωή στο μικρόκοσμο του πολεμικού πλοίο, παρά ένα καμβά για μια περιπέτεια θαλασσινής υφής και προβληματισμών εσωτερικού χαρακτήρα.

 

Ο Μέλβιλ, γνωστής των χαρακτήρων, υπονοεί, αφήνει να αιωρούνται λόγοι, ενδείξεις και υπόνοιες που καθορίζουν την σχέση του οπλονόμου με τον νεαρό ναύτη. Η δημοφιλία του δεύτερου έρχεται σε σύγκρουση με την αυστηρότητα του πρώτου, ενώ ο υποβόσκων φθόνος του οπλονόμου, οδηγεί νομοτελειακά στη ρήξη με τον Μπαντ. Η χριστιανική ομορφιά του, η ηθική του, ανεπηρέαστος από σχέσεις και φθορά, με τη μορφή ενός αρχαίου θεού, άδολος και μολαταύτα απαίδευτος στη ζωή πλοίο, προσθέτει στον Ωραίο ναύτη, χαρακτηριστικά που αγγίζουν τα όρια της αγιοποίησης. Ένας χαρακτήρας ανθρώπινος, αλλά άμεμπτος, δίχως υστεροβουλίες. Από την άλλη πλευρά ο σκληραγωγημένος οπλονόμος και η ομάδα του, αποτελούν τον ρεαλιστικό περίγυρο μιας βίαιης. εποχής επαναστάσεων και αλλαγών, με τον ίδιο να αποτελεί το σίδηρό χέρι του νόμου και της πειθαρχίας. Ο στωικός καπετάνιος θα ενημερωθεί για μια πιθανή εξέγερση και θα φέρει σε αντιπαράθεση το όργανο της εξουσίας με τον ανίδεο, αλλά εξίσου ανέμελο και ηθικά ξεχωριστό Μπαντ. Σε μια στιγμιαία ανατροπή, ο Μπαντ θα ξεσπάσει ενάντια στοάδικο των κατηγοριών και θα οδηγηθεί στο εδώλιο, κατηγορούμενος πλέον για φόνο. Το τυχαίο των περιστάσεων, η βαρύτητα του περιρρέοντος κλίματος , ο φόβος μιας εξέγερσηςθα οδηγήσουν σε δίκη ,ένα έκτακτο ναυτοδικείο που θα αποδώσει την αναγκαία δικαιοσύνη, χωρίς ποτέ να εμβαθύνει στα αίτια, αλλά απλά παραμένοντας στα γεγονότα. Ο ίδιος ο καπετάνιος, όσο και οι συμμετέχοντες ναυτοδίκες θα αντιμετωπίσουν ένα κατηγορούμενο με μια πρωτοχριστιανική αγνότητα και στωικότητα. Το τέλος προδιαγεγραμμένο, θα βαρύνει ακόμη περισσότερο τον καπετάνιο και θα δώσει μια άλλη διάσταση στην ηθική της εφαρμογής των νόμων. 

Βαθιά ανθρώπινος ο Μέλβιλ, θα συνεχίσει να αναπαράγει τις αρχέγονες συγκρούσεις αναμεσά στον ιδιοτελή υπαξιωματικό και τον ανιδιοτελή ναύτη. Θα αφήσει την υφέρπουσα ζήλεια, τον φθόνο να απλωθούν στο βιβλίο ως ενδείξεις αλλά ποτέ ως αποδείξεις και θα αποδώσει την δικαιοσύνη για τον Μπαντ, μέσα από τη στάση των δικαστών και του πληρώματος που αναγνωρίζουν ή στην περίπτωση του πληρώματος αποδέχονται την ανάγκη τιμωρίας βάσει των νόμων αλλά ταυτόχρονα την ουσιαστική αθωότητα του κατηγορούμενου, πέρα από τους ανθρώπινους νόμους. Ζήλεια, φθόνος, μισαλλοδοξία ,ανθρώπινη κακία ή πραγματική σύγκρουση με την εξουσία, όλα περιγράφονται μέσα από την ψυχολογία των κεντρικών ηρώων, με αναφορές στο παρελθόν τους, παντελή έλλειψη δράσης και με την πένα του Μέλβιλ, να ζωγραφίζει τους κεντρικούς χαρακτήρες με τα χρώματα της βρετανικής σημαίας, λευκό για τον Μπαντ,Μπλε για τους αξιωματικούς και κόκκινο για την απόδοση της τιμωρίας σε ένα κόσμο που η δικαιοσύνη έρχεται μέσα από το σχοινί της αγχόνης αλλά και το βόλι στην επόμενη ναυμαχία.

 

 Παλιομοδίτικο, βιβλίο χαρακτήρων, 19ος αιώνας γαρ, κουράζει με την ανάλυση και τον τρόπο που τους προσεγγίζει ο Μέλβιλ, αλλά από την άλλη συναρπάζει με την γεμάτη πλούτο εσωτερική περιγραφή των πρωταγωνιστών σε αντίθεση με τον κινηματογραφικό, λιτό τρόπο γραφής του σήμερα. Ένα βιβλίο, σκέψης και παρατήρησης που θα σε ταυτίσει με ηθικές αξίες και ερωτήματα και λιγότερο με χαρακτήρες, αφού πολλά περισσότερα υπονοούνται και ελάχιστα αποκαλύπτονται σε μια ιστορία με προδιαγεγραμμένο τέλος. Η δυναμική του βιβλίου είναι ανοδική , αύξουσα και τα πιο ενδιαφέροντα θέματα στην εποχή που η επιστήμη αντικαθιστά τη δεισιδαιμονία έρχονται μετά το θάνατο του Μπαντ , στα τελευταία κεφάλαια, εκεί που η πραγματικότητα συναντά το μεταφυσικό και η επιστημονική ορθολογικότητα, το βέβαιο του θανάτου. Μικρό σε μέγεθος, μεγάλο σε ιδέες,

Μια νουβέλα, που θα ζητήσει οχι μόνο το χρόνο σας αλλά και την προσοχή σας. Ανάλογα δε με την αγάπη σας στα πρωτοχριστιανικά ιδεώδη, θα αγαπήσετε ή θα μισήσετε τον «Ωραίο ναύτη», που η λάμψη του απλώνεται σε κάθε σελίδα του βιβλίου.