“ Ο Ουσάρος» Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε (Πατάκης)

“ Ο Ουσάρος» Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε (Πατάκης)

Ένα αντιπολεμικό μυθιστόρημα, τοποθετημένο την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων στο θέατρο της Ισπανίας. Ξεκινώντας την ανάγνωση , είχα την αίσθηση ότι  διάβαζα ένα ακόμη μυθιστόρημα εποχής. Ο κεντρικός ήρωας ο νεαρός μόλις δεκαεννέα ετών ανθυπίλαρχος Φρεντερίκ Γκλυντς, ονειρεύεται την δόξα, τις επικές μάχες των ιπποτικών μυθιστορημάτων, το θάνατο ανάμεσα στους εν όπλοις συντρόφους, μαχόμενος για τα ιδανικά του Αυτοκράτορα πλέον Ναπολέοντα. Ένα νέο παιδί, γόνος αστικής οικογένειας, που δεν έχει γνωρίσει παρά το πρώτο σκίρτημα του έρωτα στα γαλάζια μάτια μιας δεσποινίδας στο Στρασβούργο, λίγο πριν αναχωρήσει για το μέτωπο.

Ο Ρεβέρτε, μας εισάγει στην ζωή των στρατευμάτων, με την έντονη ταξική διαστρωμάτωση, σκιαγραφώντας την επίλεκτη μονάδα ελαφρού ιππικού των Ουσάρων, με λεπτομέρεια, για τη στολή, τον οπλισμό, τις σέλες, λες και διαβάζουμε μυθιστόρημα του 18-19 ου αιώνα, με λεπτομέρειες που αναπλάθουν εικόνες. Η προσέγγιση ξενίζει και δημιουργεί αμφιβολίες, μέχρι τη στιγμή που το βιβλίο πραγματικά απογειώνεται. Το βράδυ της παραμονής της πρώτης αποστολής στη μάχη, οι μάσκες πέφτουν και ο συγγραφέας επικεντρώνεται στους νεαρούς ήρωες, που αρχίζουν να αναρωτούνται, για τα πάντα. Αν θα σταθούν αντάξιοι της τιμής και τη δόξας της μονάδας τους, των συντρόφων τους. Αν πραγματικά θέλουν και μπορούν να σκοτώσουν. Ερωτήματα που πραγματικά κάνουν το τελευταίο βράδυ, τον ύπνο μια ανάμνηση, καθώς η ζωή, μικρή και σύντομη περάνει μπροστά από τα μάτια τους. Η συζήτηση για την εχθρότητα του Ισπανικού λαού απέναντι τους, το μίσος των απλών χωρικών, οι βιαιότητες απέναντι στους Γάλλους που βλέπουν ως κατακτητές, μαζί με τις ηρωικές συζητήσεις περί κώδικα τιμής και μονομαχιών, δημιουργούν μια ρεαλιστική εικόνα για τον κόσμο των «δίκαιων» και «¨ευγενών» Γάλλων αξιωματικών που ακροβατεί ανάμεσα στον Διαφωτισμό και τον Μεσαιωνικό Ιπποτικό ρομαντισμό, αρνούμενος να δεχτεί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης του Ισπανικού λαού, ελέω Μονάρχη Ναπολέοντα, που έχει ήδη αποφασίσει για την τύχη της Ισπανίας.

Το δεύτερο ουσιαστικά μέρος αποτελεί μια γλαφυρή περιγραφή, μιας μάχης των Ναπολεόντειων χρόνων. Το πεζικό βορά στα κανόνια και το ιππικό, σε μάχες εκ παρατάξεως, χύνει το αίμα του στην αφιλόξενη Ισπανική γη. Πολεμώντας για να εγκαταστήσει ένα βασιλιά, που δεν τον θέλει ο πεισματάρης Ισπανικός λαός και οι παλιοί ευγενείς, πιστός στον ξεροκέφαλο Γάλλο Αυτοκράτορα. Δια της βίας η Ισπανία θα αφήσει την Ιερά Εξέταση για να ασπαστεί τον Γαλλικό διαφωτισμό. Για τον Γκλυντς όμως σύντομα, ο ιδεαλισμός γίνεται παρελθόν και η έξαψη της πρώτης αψιμαχίας και το αίμα του πρώτου άτακτου που θα διαμελίσει με την σπάθη του, είναι η νέα του ζωή. Η ελπίδα να μπουν στη μάχη, για να κάνουν μια ακόμα επέλαση για την οποία εκπαιδεύονται χρόνια, πλησιάζει και τα ερωτηματικά, βλέποντας το ματωμένο πεζικό και τους νεκρούς, παίρνουν σάρκα και οστά στο μυαλό των νεαρών αξιωματικών, που έχουν την ευγενή άμιλλα για ηρωικό θάνατο, στην κορυφή της βαθμίδας των προτεραιοτήτων, μέχρι το πρώτο σάλπισμα για να επελάσουν.

Τα Ισπανικά τετράγωνα του πεζικού, ακολουθώντας την παράδοση των προγόνων τους του μεσαίωνα και της αναγέννησης, θα κάνουν την ηρωική επέλαση, ένα ματωμένο παιχνίδι, πριν τελικά υποκύψουν. Οι νεαροί αξιωματικοί θα μετρήσουν απώλειες και συναισθήματα, αλλά ο πόλεμος δεν έχει μόνο μια όψη. Το Ισπανικό ιππικό με τη μορφή των φημισμένων λογχοφόρων, θα κάνει τον θύτη, θύμα, σε έναν αγώνα, δίχως ανάσα και ξεκούραση, για ανθρώπους και ζώα.

Ο Γλυντς θα συνεχίσει τον αγώνα, ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Θα συναντήσει τον βετεράνο Ουσάρο στο δάσος, αποκομμένος από τη μονάδα του, τραυματισμένος και τελικά θα συναντήσει το πεπρωμένο του, έχοντας αφήσει μακριά τις φανταχτερές στολές εξόδου και τις αναλαμπές ηρωισμού, μέσα στην λάσπη, το αίμα και τις φλεγμονές.

Ένα μυθιστόρημα, βαθιά αντιπολεμικό, δίχως περιττές ηρωοποιήσεις και δράματα, αποδομεί την εικόνα του έφιππου αξιωματικού -ήρωα και μας καλωσορίζει στη κόλαση της μάχης, την απώλεια της συνείδησης, την έξαψη της αδρεναλίνης, το τυφλό μίσος, τον φόβο, την ένταση της καταδίωξης, την απόγνωση, τον φόβο, την συνειδητοποίηση τη ματαιότητας του πολέμου και της σημασίας του αγαθού της ζωής, μέσα σε μια μόνο μέρα μάχης. Μερικές ώρες που καθόρισαν για πάντα της ζωή του ανθυπίλαρχου Γκλυντς και έδωσαν στον Ρεβέρτε την ευκαιρία να γράψει ένα βιβλίο (από τα πρώτα του), παλιομοδίτικο, στο πρώτο μέρος, αλλά βαθιά ανθρώπινο και ουσιαστικό στο δεύτερο. Δεν είναι ένα νέο «Ουδέν νεότερο από το Δυτικό μέτωπο» ή ένα νέο «Ζωή εν τάφω» αλλά συγκινεί αν σκεφτεί κανείς τους επομένους ήρωες του. Τα χρόνια του στο πολεμικό ρεπορτάζ, δίνουν την αίσθηση την γλυκόπικρη που απομένει, σε αυτούς  που επέζησαν για να διηγηθούν και κάνει το βιβλίο μια έντονη συναισθηματικά ανάγνωση για τους ανά τον κόσμο πολεμοκάπηλους του γραφείου.