«Οι λήσταρχοι» – Βασίλης . Ι. Τζανακάρης (Μεταίχμιο)

Διαβάζοντας κάποια βιβλία με τόσο μεγάλη έρευνα αναφορικά με τα στοιχεία και τις πηγές τους και τόσο μεγάλο όγκο πληροφοριών, αναρωτιέσαι τί μαθαίναμε στο σχολείο. Η ληστεία στην σύγχρονη ή καλύτερα στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, εξελίχθηκε σε μια διαδικασία επικερδή αλλά και επικίνδυνη, όσο το νεοσύστατο κράτος αποκτούσε υπόσταση. Τα παλικάρια , κυνηγήθηκαν και οι εγκληματικές πράξεις τους κύρια κατά των πλουσίων τσιφλικάδων και αστών, έγιναν ανα καιρούς πράξεις ληστρικής εκδίκησης κατά παντός υπευθύνου. Ο ανδρισμός, η μπέσα, η τιμιότητα έδωσαν τη θέση τους, στην προδοσία έναντι αμοιβής και απονομής χάριτος. Μυθικά ονόματα όπως ο Νταβέλης, ο Γιαγκιούλας, ο Μπαμπάνης και άλλοι μικρότεροι και μεγαλύτεροι ληστές παρουσιάζονται στο βιβλίο όπως πραγματικά ήταν.

Η φυγή κάποιων στις Ηνωμένες πολιτείες ή το εξωτερικό, οι αποδράσεις τους αλλά και οι παρακινδυνευμένες αποστολές για διάσωση συντρόφων ή απαγωγές σε επαρχιακές πόλεις, περιγράφονται και υποστηρίζονται από πολύ και ενδιαφέρον αρχειακό υλικό. Εντύπωση κάνει σε κάποιον αδαή, όπως εγώ, οτι φτάσαμε σχεδόν στην Μεταξική Ελλάδα για να θεωρήσουμε ότι ο θεσμός της ληστείας είχε εξαλειφθεί, αν και κάποιοι τελευταίοι ληστές γνωρίσαν το τέλος τους από τα αντάρτικα σώματα μια δεκαετία αργότερα. Το Ελληνικό κράτος έδειξε την αδυναμία του να απορροφήσει τον μεγάλο αριθμό ανδρών που μέσα από τους μακροχρόνιους εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους στα διάφορα μέτωπα, επέστρεφαν στην υπανάπτυκτη Ελληνική ύπαιθρο και ένιωθαν το χέρι του τοκογλύφου ή του πονηρού έμπορου να τους απομυζεί, μαζί με το μακρύ χέρι της αστικής εξουσίας με τη μορφή του ενωμοτάρχη. Παρ όλα αυτά δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που για λόγους τιμής ή γιατί απλά ο φόνος έγινε και η ποινή ήταν βαριά, κάποιοι να αποφασίσουν να συστήσουν ληστρικές ομάδες δύο ή τριών ατόμων, που συχνά ενώνονταν για μεγαλύτερες αποστολές. Πολέμιοι τους Έλληνες, Τούρκοι και μια κοινωνία που εξελίσσονταν.

Οι αναφορές σε ληστές που προστάτευσαν τους τοπικούς πληθυσμούς πολλές, όσο και αυτές ληστών που δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν τη βία για να αποκτήσουν τροφή, κατάλυμα και προστασία. Σε κάθε περίπτωση αυτό το Ελληνικό φαινόμενο του Φαρ Ουέστ, αντιμετωπίστηκε τόσο με αποσπάσματα, όσο και με αποσκιρτήσεις έναντι αμοιβής πρώην ληστών που αποδείχτηκαν οι καλύτεροι κυνηγοί των πρώην συνοδοιπόρων τους.

Αν έχετε διαβάσει τόσα για τη θρυλική άγρια δύση, είναι ενδιαφέρον να διαβάσετε και κάποια πράγματα για τη διαδρομή Αθήνα Λάρισα, και λοιπές περιοχές που οι ορεινοί όγκοι που τις περιτριγύριζαν έγιναν θέατρο επικών μαχών αποσπασμάτων και ληστών για σχεδόν έναν αιώνα.

Καλογραμμένο, γεμάτο πληροφορίες αυτό το βιβλίο αποτελεί αναγκαία προσθήκη δίπλα στις κλασσικά βιβλία για τη Ελλάδα, την αρχαιότητα και το Βυζάντιο, γιατί μας δείχνει μια έντονα ζωντανή πτυχή της Ελληνικής κοινωνίας και πραγματικότητας, που μέσα στη σωρεία των πολέμων της εποχής τείνουμε να ξεχάσουμε, πολλές φορές ηθελημένα.